IV, Er nos sia capdelhs e guerentia

IV.

Er nos sia capdelhs e guerentia

Selh qui guidet tres reis en Betleem,

Que sa merces nos a mostrat tal via

Per que 'l peior venran a salvamen

Que lo segran de bon cor leyalmen;

E qui per terra ni per manentia

Remanra sai mout hi fai gran folhia,

Qu' ieu non tenc ges lo plus ric per manen

Qui pert vergonha e dieu per avol sen.

Guardatz si fai, qui reman, gran folhia,

Qu' als apostols dis Ihesus veramen

Qu' hom lo seguis, e laisses, qui 'l segria,

Totz sos amicx e son ric cazamen;

Ar es sazos fassam son mandamen,

Quar qui lai mor mais a que si vivia,

E qui sai viu pietz a que si moria;

Qu' avols vida val pauc, e qui mor gen

Auci sa mort, e pueis viu ses turmen.

Qui ves la crotz de bon cor s' umilia

Perdon n' aura per la crotz humilmen;

Et ab la crotz delitz tortz e feunia

Nostre senher qui ac franc chauzimen

Del bon lairo, e 'l fellon fetz dolen,

E perdonet Longi qui s repentia,

Et en la crotz salvet selhs que perdia,

E sufret mort per nostre salvamen;

Malastrucx es qui guazardo no 'l ren.

Qui tot quant es de sai mar conqueria 

No 'l te nulh pro, si falh a dieu ni 'l men; 

Qu' Alixandres, que tot lo mon avia,

Non portet ren mas un drap solamen:

Doncx, ben es fols qui ben ven e 'l mal pren,

Ni laissa joi que no falh nueg ni dia,

Per so que pert que non a mas bailia;

So son li fals cobe desconoyssen,

Cui cobeitatz enguana per nien.

Jamais no y s guap negus bars que pros sia,

S' ar no socort la crotz e 'l monumen,

Qu' ab gen garnir, ab pretz, ab cortezia,

Et ab tot so qu' es belh et avinen

Podem aver honor e jauzimen

En paradis; guardatz doncx que querria

Plus coms ni reis, s' ab honratz faigz podia

Fugir enfern e 'l putnais fuec arden,

On manh caitiu viuran tos temps dolen.

Totz hom cui fai velhez' o malautia

Remaner sai, deu donar son argen

A selhs qu' iran, que ben fai qui envia,

Sol non remanha per cor negligen.

A! que diran al jorn del jutjamen

Selhs qu' estaran per so que ren non tria

Quan dieus dira: “Fals, ples de coardia,

Per vos fui mortz e batutz malamen!” 

Adoncx aura lo pus just espaven.

Pons de Capdueil.

III. En honor del Paire en cui es

III.

En honor del Paire en cui es

Totz poders e tota vertatz

Et el Filh totz sens e totz gratz,

Et el sanh Esperit totz bes,

Devem creire l' un e totz tres,

Qu' ieu sai que 'l sanhta Trinitatz

Es vers dieus e vers perdonaire,

Vera merces e vers salvaire,

Per qu' ieu dels mortals falhimens

Qu' ai fagz en ditz ni en pessan

Ab fals motz ni ab mal obran,

Mi ren colpables penedens.

Senhors, pus sai nos a trames,

Per cardenals e per legatz,

Absol selh qu' es en luec pauzatz

De sanh Peire, a cui promes

Qu' en cel et en terra pogues

Solver quascun de sos peccatz;

Qui so non cre, al mieu veiaire,

Fals es e felos e trichaire,

E de nostra ley mescrezens;

E qui no se vol trair' enan

De far la crotz, al mieu semblan,

Non es a dieu obediens.

Qui fai la crotz mout l' es ben pres,

Qu' el pus valens e 'l pus prezatz

Er si reman flacx e malvatz,

E 'l pus avols francx e cortes,

Si va, et no 'l falhira res,

Ans er del tot mons e lavatz,

E ja no 'l cal tondre ni raire

Ni en estreg orde maltraire,

Que dieus lur sera vers guirens

A totz selhs que per lui iran

Venjar l' anta qu' els Turc nos fan,

Que totas autras antas vens.

Ar hi fai mout gran nescies,

E son dan rica poestatz,

Quan tolh las autrui heretatz

Ni bast castelhs, tors ni pares;

E 'l cuia mout aver conques,

Menhs a q' us paupres despulhatz;

Qu' el Lazer non avia guaire,

E 'l ricx que no li volc ben faire

Valc a la mort pauc son argens:

Guart si donc qui tolh ab enjan,

Que selh qu' avia d' aver tan

Fon caitius, e 'l paupres manens.

Ben volgra qu' el reys dels Frances

E 'l reys engles fezesson patz,

Et aquel fora pus onratz,

Per dieu, qui premiers la volgues;

E ja no 'l mermera sos ces,

Ans fora el cel coronatz;

E 'l reys de Polh' e l' emperaire

Fosson abdui amic e fraire,

Tro fos cobratz lo monimens,

Qu' aissi cum sai perdonaran,

Sapchatz qu' aital perdon auran

Lai on er faigz lo jutjamens.

Gloriosa, en cui merces

Es e vera virginitatz,

Lums et estela e clardatz,

Salutz et esperansa e fes,

En cui vers dieus per nos si mes,

Per totz nos peccadors preyatz

Vostre dous filh e vostre paire,

De cui vos etz filha e maire;

Regina doussa, resplandens,

C' om traya vostra ley enan,

E nos don forsa e poder gran

Sobr' els Turcx felos mescrezens.

Pons de Capdueil.

II. Senhors, per los nostres peccatz

II.

Senhors, per los nostres peccatz

Creys la forsa dels Sarrasis;

Iherusalem pres Saladis,

Et encaras non es cobratz;

Per que manda 'l reys de Maroc

Qu' ab totz los reys de Crestias

Se combatra ab sos trefas

Andolozitz et Arabitz,

Contra la fe de Crist garnitz.

Totz los Alcavis a mandatz,

Masmutz, Maurs, Gotz e Barbaris,

E no y reman gras ni mesquis,

Que totz no 'ls ayon ajostatz;

Anc pus menut ayga non ploc

Cum els passon, e prendo 'ls plas;

La caraunhada dels Milas

Geta 'ls paysser com a berbitz,

E no y reman brotz ni razitz.

Tant an d' erguelh sels qu' a triatz 

Qu' els cuio 'l mons lur si' aclis;

Marroquenas, Marabetis

Pauzon amons per mieg los pratz;

Mest lor gabon: “Franc, faiz nos loc;

Nostr' es Proensa e Tolzas,

Entro al Puey totz los meias.” 

Anc tan fers gaps no fon auzitz

Dels falses cas, ses ley, marritz.

Emperayre, vos o auiatz,

E 'l reys de Fransa, e sos cozis,

E 'l reys engles, coms peitavis,

Qu' al rey d' Espanha socorratz;

Que ancmais negus mielhs no poc

A servir dieu esser propdas;

Ab luy venseretz totz los cas

Cui Bafometz a escarnitz,

E 'ls renegatz e 'ls assalhitz.

Ihesus Cristz, que ns a prezicatz

Per que fos bona nostra fis,

Nos demostra qu' es dregz camis,

Qu' ab penedensa er perdonatz

Lo peccat que d' Adam se moc;

E vol nos far ferms e certas,

Si 'l crezem, qu' ab los sobiras

Nos metra, e sera ns la guitz

Sobr' els fals fellos descauzitz.

Non laissem nostras heretatz,

Pus qu' a la gran fe em assis,

A cas negres outramaris,

Q' usquecx ne sia perpessatz,

Enans qu' el dampnatge nos toc;

Portogals, Gallicx, Castellas,

Navars, Arragones, Ferras

Lur avem en barra gequitz

Qu' els an rahuzatz et aunitz.

Quan veyran los baros crozatz

Alamans, Franses, Cambrezis,

Engles, Bretos et Angevis,

Biarns, Gascos ab nos mesclatz,

E 'ls Proensals totz en un floc;

Saber podetz qu' ab los espas

Romprem la preyss' e 'l cap e 'l mas

Tro 'ls aian mortz totz e delitz,

Pueys er mest nos totz l' aurs partitz.

Profeta sera 'N Gavaudas,

Qu' el dig er faitz e mortz als cas,

E dieus er honratz e servitz

On Bafometz era grazitz.

        Gavaudan le Vieux.