divendres, 20 d’octubre del 2023

XLIV, Tartarassa ni voutor

XLIV.


Tartarassa ni voutor

No sent plus leu carn puden

Com clerc e prezicador

Senton ont es lo manen:

Mantenen son siei privat,

E quan malautia 'l bat,

Fan li far donatio

Tal que 'l paren no y an pro.


Frances e clerc an lauzor

De mal, quar ben lur en pren;

E renovier e trachor

An tot lo segl' eyssamen;

Qu' ab mentir et ab barat

An si tot lo mon torbat,

Que no y a religio

Que no sapcha sa lesso.


Saps qu' esdeven la ricor

De selhs que l' an malamen?

Venra un fort raubador

Que non lur laissara ren,

So es la mortz, qu' els abat;

Qu' ab quatr' aunas de filat

Los tramet en tal maizo

Ont atrobon de mal pro.


Hom, per que fas tal follor

Que passes lo mandamen

De dieu, que es ton senhor,

E t' a format de nien?

La trueia ten el mercat

Selh que ab dieu se combat,

Qu' el n' aura tal guizardo

Com ac Judas lo fello.


Dieus verais, plens de doussor,

Senher, sias nos guiren;

Guardatz d' enfernal dolor

Peccadors e de turmen;

E solvetz los del peccat

En que son pres e liat;

E faitz lur verai perdo

Ab vera confessio.


Pierre Cardinal.




XLIII, Qui ve gran maleza faire

XLIII.


Qui ve gran maleza faire

De mal dir no se deu traire;

Per qu' ieu vuelh dir e retraire

Que ricx hom dezeretaire

Es piegers que autre laire,

E fai diablia

Peior que negun raubaire,

E tart se castia.


Ricx hom, quan va per carreira,

El mena per companheira

Malvestat, que vai primeira

E mejana e derreira;

E gran cobeitat enteira

Li fai companhia;

E tort porta la senheira,

Et erguelh la guia.


Ricx hom mals quan vay en plassa

Que cuiatz vos que lai fassa?

Quant autr' om ri e solassa,

A l' un mov plag, l' autre cassa,

L' un maldi, l' autre menassa,

E l' autre afolhia;

E no y fai joy ni abrassa,

Si com far deuria.


Ricx hom, quan fai sas calendas

E sas cortz e sas bevendas,

De toutas e de rezendas

Fai sos dos e sas esmendas,

Sos lums e sas oferendas,

E de raubaria;

Et en guerras met sas rendas

Et en plaideria.


Ricx hom mals, quan vol far festa

Auiatz quossi fai sa questa:

Tant bat la gent et entesta

Tro que denier non lur resta,

Que no y qual venir tempesta

Ni fam ni moria;

Pueys fai cara mout honesta,

Qui no 'l conoyssia.


Un pauc ai dig de la gesta

Que dire volia;

Mas tan gran massa n' y resta

Que fort pauc embria.


Pierre Cardinal.

XLII, Pus ma boca parla sens

XLII.


Pus ma boca parla sens

E mos chantars es faitis,

Vuelh ab belhs motz ben assis

Dressar los entendemens

Dels malvais mal entendens

Que cuion que valha mais 

Hom messongiers que verais; 

E 'l sen tenon a folhia,

E 'l dreit tornon en biais.


Ves yfern fay son eslais,

E 'l govern ten ves abis,

Selh que vertatz aborris

Ni ab dreitura s' irais;

Quar tals bast murs e palais

Del dreit de las autras gens,

Qu' el segles deconoyssens

Ditz que mot fa bona via,

Quar es savis e creyssens.


Tot atressi com l' argens

El foc arden torna fis,

S' afina e s' adoussis

Lo bons paupres paciens

En las trebalhas cozens;

E 'l malvatz manens savais,

On plus gent si viest e s pais,

Conquier de sa manentia

Dolor e pena e pantais.


Mas d' aisso no 'l pren esglais,

Quar gallinas e perdis

Lo conorton e 'l bos vis,

E 'l ben qu' en la terra nais,

Dont el es jauzens e gais;

Pueys ditz a dieu en ligens:

Ieu suy paupres e dolens.

E si dieus li respondia,

Poiria 'l dire: Tu mens.

Semblans es als aguilens

Croys hom que gent si guarnis,

Que defora resplandis

E dins val meyns que niens;

Et es mager fenhemens

Que si us escaravais

Si fenhia papaguais,

Quan se fenh que pros hom sia 

Us malvatz manens savais.


Tals si fenh pros e valens,

Quar sol gent si viest e s pais,

Que es malvatz e savais;

Mas si los autres payssia,

Per aquo valria mais.


Pierre Cardinal.