XVII.
Ihesum Crist, nostre Salvaire,
Per salvar nasquet de maire,
Salut fes e mandet faire,
Car sel que la fai l' aten.
Aiso es gran cortezia,
Qui salva que salvat sia;
Qui autre a salut guia
Venir deu a salvamen.
So es qui la gen marrida
Viest e pays e los ajuda,
Sel jorn lur salva la vida
E de la mort los defen.
Car qui so non lur faria,
Fams e freg e malautia
E dolor los aussiria,
En aissi nostre vezen.
Mas sel que ben o vol faire,
Can lor ve la pena traire,
Salva los et es salvaire,
Segon lo mieu essien.
Per que hom que salut vuelha,
De salut faire no s tuelha;
E cora que salut cuelha,
Semen la primieiramen.
Car qui vol cuillir avena
Aquel cuelh en jauzimen.
Aus tu que amas l' anona
E deziras la corona?
Qui so que ama non dona,
So que desira non pren.
Aus tu que as draps e pelhas,
Las gens, e claus tas aurelhas
A lur votz, cant van queren?
Tu quiers a dieu mantas causas;
Fols iest, car parlar li n' auzas;
Dieus a sas aurelhas clauzas
A ta votz, que no t' enten.
Aiso es mezura granda,
Qui no fai so que dieus manda
L' enemix l' a en sa landa,
L' arma metra en turmen.
De sens nos demanda tot dia
Can los paures nos envia;
E dis que qui lur daria
Demandes seguramen.
Ja negus hom que dieu creza
Non amassara rigueza,
Que ill pietatz e ill grineza
Li fay despendre l' argen.
No us pessetz qu' en una plassa
Merces ab gran aver jassa,
Que l' avers la merce cassa
E 'l merces l' aver despen.
Merces es cauza tan larga
Que de be faire no s targa,
Aver e peccat descarga
A son don cominalmen.
Merces vol, e dieus o manda,
Que hom son aver espanda
Lai on es nessieira granda,
E dieus ren en per un cen.
Dieus comanda c' om entenda
Sos comans, e qu' els aprenda;
E c' om sos vezis reprenda,
Can n' aura conoissimen.
Mas sel que lauza folia
E no blasma ni castia
Malvatz faitz, ni los desfia,
Pecc' ab doble falhimen.
Per que cascus en sa vida
De l' obra que l' es cobida,
Mentre que 'l clartat lo guida,
Deuria obrar lialmen.
Car qui fai delial obra,
Segon c' a servit o cobra,
E croy guizardo li sobra,
E 'n tray pena e turmen.
Aus tu que cantas las messas
E fas a dieu tas promessas?
Si no so sanas tas pessas,
Obras a ton dampnamen.
Sel que fai lo sagrifizi
No s tanh que s pes nuil mal vizi,
Ni qu' en aquel panh s' afizi,
Mas sol el sant sagramen.
Aus tu que as las grans terras
E per pus fas plag e guerras?
Del tort don manjas ni ferras
Rendras comt' al jutjamen.
Pueys que dieus t' a dat ton vieure
E que cobeitat t' enieure,
Dregz es c' al turmen te lieure
E que t tola 'l remanen.
Aus tu que tens las bailias
E que fas las simonias?
S' enans la mort no t castias,
Pueys no y as conseguimen.
Car si ab enjan baileyas,
Ab erguelh et ab enveyas,
Vas yfern cre que sopleyas,
Car fas l' obra falsamen.
Aus tu que te fas legista
E tols l' autruy dreg a vista?
Al partir n' er t' arma trista,
S' as mal jutjada la gen.
Tu que dizes que dreg sabes,
E per cobeitat t' entra bes,
Vas yfern cre qu' en sotz sabl' es
Plus c' om que dreg non enten.
Aus tu que gleyza governas
E cobeitas e campernas
L' autruy dreg? del tort t' infernas,
Si caritat no t defen.
Car si a tort escumenjas,
De tu meteis cre que t venjas,
Que no s tanh las gens destrenjas
Mas tant c' a razon cossen.
Mas sel sec via segura
Qu' en totz sos fatz met mezura,
Car caritatz e drechura
Lo conduc a salvamen.
E que jutjas las orinas?
A tort galias la gen.
Tu que sabes de fezica,
E no t prezas una fica,
Qu' el ben e lo mal te gica,
Tal fals obra t sobrepren.
Aus tu qu' en orde t' apaissas
E sojornas e t' engraissas?
Pertz te, si ta regla laissas,
Ni fas fol captenemen.
Pus c' a dieu son vot non tenes
E qu' en tos fatz lo malmenes,
Dreitz es c' a la mort o penes,
Sitot estas en coven.
Aus tu que fas compras e vendas,
Tan qu' en aquel fag entendas?
T' arma engana s e s ven.
Pus que tos vezis enganas
Ab fals pes, ab falsas canas,
Dieus te met ab las soanas
Com fals deniers c' om no pren.
Aus tu que dizes lauzenjas
E que de mal dir desrenjas?
Fols yest, si las gens blanstenjas
Sinon per castiamen.
Car si de mal dir t' esforsas,
Fas que fols, si be t deportas,
Que no s tanh las jens remordas,
Car peccas y mortalmen.
Aus tu que trop voles beure
E la nueg te colgas ieure
Tro 'l dema? non es desueure
Que as begut eyssamen.
E cant as ta test' armada
De vil cor, e l' a levada,
Mot yest en sola balada
Qu' escarmisson t' en la jen.
Aus tu que trop te enfrunas
De manjar, e pauc enduras?
Si 'n est segle no dejunas,
L' autre t deu far espaven.
Car qui en manjar non met tenpre
E fai son dieu de son ventre,
Dreg es que dieus deseguentre
Lo laisse al jutjamen.
Aus tu que toles ni enblas?
Las! com de paor non trenblas!
Can prens l' autruy que non rendas,
Mot as malvat ardimen.
Erguel y fas e sobreyra
E t' arma sec avol feyra,
E 'l cors, si es qui l' engueyra,
Pot n' esser pendut al ven.
Tu qu' en adulter' intendes
E garas que no t' esmendes,
Pel delieg c' al cors cossentes
Seras punitz malamen.
Pus qu' en peccat te delieitas,
E ton criator despeytas,
Auias qual loguier en penras:
Dolor, pena e turmen.
Aus tu que obras ab uzura
E metz dieu a no t' en cura?
So que la gen paubr' endura
Manjas e beves soven.
Sabes doncx, pus l' autruy brost as
Ab gran tort, ab paucas sostas,
Un jorn ve que so qu' ajostas
Ira tot cominalmen.
Aquel jorn deu far fereza
A sels que an cobezeza,
Que moble d' un' egaleza
Auran li paubr' e 'l manen.
Aquel jorn es de cossire,
Car dieu trac per nos martire,
E 'l jorn que mort, al ver dire,
Abduy porton espaven.
E si d' aquetz dos membrava
Ad home, e pueys peccava,
Malvestat vey qu' el sostcava,
Et es del tot negligen.
Aus tu que as ren destruchas
Las monedas que trabuchas?
Per un deniers que n' estuchas
En tols X. a l' autra gen.
Si tot ho fas a presensa,
E no prenes penedensa
Tu cairas en la centensa
De dieu pair' omnipoten.
No m par c' aia de dieu cura
Ni c' ame dieu ni drechura
Qui franch la leial mezura,
E la malvaiza concen.
Aus tu que yest laoraires
E que yest malvais bolaires?
Plus lag falhes c' autre laires,
Si mens terras ni renden.
Car si l' autruy dreg cobeitas
E 'n giques las vias dreitas,
Sabes qual loguier enpleitas?
Mort que t penra soptamen.
Aus tu que tos jornals loias
E pueis de l' obrar t' enoias?
Dels morts cre que t' apropias,
S' as falsat ton covinen.
Pos quecx, segon sa manieira,
Deu far obra drechurieira,
E, si sec aital carreira,
Pot vieure mot leialmen.
Estay donc en penedensa,
Et aias ferma crezensa,
E non cobeitar gran sensa
Ni 'l ben d' aquest mon dolen.
Car tot cant es ni ja sia
Aur, aver e manentia
No val res ses la paria
Del paire omnipoten.
Doncx pos las vanitatz vezes
D' aquest mon, per que non crezes
Aquel que fo mortz e prezes
Per nostre desliuramen?
Qu' el te mostra doas vias,
E potz chauzir, se vezias;
E si la meillor non trias,
Ta clartatz no t val nien.
Doncx ben yest fols, si non gardas,
Cant t' apatiscas ni t lardas
Que tu mezeuses non tardas
Ni t metas en fuec arden.
Tu qu' els deleitz del mon voles
Homs o femnas, ren no t doles;
De tos tortz, cor que trascoles,
Auras ir' e marrimen.
Pensat doncx, cant ti sojornas,
Don moguis ni en que tornas,
Car sobremal t' arm' enfornas
En trebaill et en tormen.
Mas cobreras, si t castias,
Sol dezesperatz no t sias,
Que dieus ti vol, si 'l volias,
Et as molt bon partimen.
Pos que tal patz podes faire,
Que atendes doncx, peccaire,
Que 'l mortz no t sostera gaire,
Ans te penra sopdanamen.
Estai doncx en penedensa
Et aias ferma credensa,
E reten en sovinensa
Sel que t formet de nien.
Dieus te fes a sa semblansa,
Membre t doncx la crox e 'l lansa
E 'l trebaill e ill malanansa
Qu' el trais pel tieu garimen.
Las! ben mot ti pot retraire
Lo senhers qu' es caps e paire
Que dels tieus tortz fo penaire
E soffri mort e turmen.
Pensat doncx en ton coratge,
Mentre que yest el passatge,
Pos per te met tan car gatge,
Que segas son mandamen.
Dieus non vol sias toleire,
E vol cregas ton preveire
Qu' els bens que t mostra deves creire
Senes tot corrumpamen.
Aia s merce e largueza,
E renha ab leialeza,
E gurp tort et avareza
E tot fals perpauzamen.
Et enpres, s' en aissi renhas
Ni tant en tos fais t' estrenhas,
Segurs siest c' a la mort veinhas
Vas Ihesu Crist qui t' aten.
Preguem doncx qui ns apana
E pres per nos carn humana,
Que ns don far via sertana
Com tengam ves lui breumen.
E preguem sa doussa maire
Que ns enseigne e ns esclaire
Ab son filh et ab son paire
Tan per qu' en siam jauzen.
E tug digam en Amen
Gratias al seinhor valen,
Que el nos gart del tormen
Amen.
Pierre Cardinal.
