XV, Pus li baron son irat e lor peza

XV.

Pus li baron son irat e lor peza

D' aquesta patz qu' an faita li duy rey,

Farai chanso tal que, quant er apreza,

A quadaun sera tart que guerrey:

E no m' es bel de rey qu' en patz estey

Dezeretatz, e que perda son drey,

Tro 'l demanda que fai aia conqueza.

Ben an camjat honor per avoleza,

Segon qu' aug dir, Berguonhon e Francey;

A rey armat ho ten hom a flaqueza,

Quant es en camp e vai penre plaidey;

E fora mielhs, par la fe qu' ieu vos dey,

Al rey Felip que mogues lo desrey

Que plaideyar armat sobre la gleza.

Ges aital patz no met reys en proeza

Cum aquesta, ni autra no l' agrey,

E non es dregz qu' om l' abais sa riqueza,

Que Yssaudun a fag jurar ab sey

Lo reys Henrics e mes en son destrey;

E no s cug ges qu' a son home s' autrey, 

Si 'l fieu d' Angieu li merma una cresteza.

Si 'l rey engles a fait don ni largueza

Al rey Felip, dreg es qu' el l' en mercey,

Qu' el fetz liurar la moneda engleza,

Qu' en Fransa 'n son carzit sac e correy;

E non foron Angevin ni Mansey,

Quar d' esterlins foro ill primier conrey

Que descofiron la gent Campaneza.

Lo sors Enrics dis paraula corteza,

Quan son nebot vi tornar en esfrey,

Que desarmatz volgr' aver la fin preza,

Quan fon armatz no volc penre plaidey;

E no semblet ges lo senhor d' Orley

Que dezarmatz fon de peior mercey

Que quant el cap ac la ventalha meza.

Ad ambedos ten hom ad avoleza

Quar an fag plait don quecs de lor sordey;

Cinc duguatz a la corona francesa,

E dels comtatz son a dire li trey;

E de Niort pert la rend' e l' espley,

E Caercins reman sai a mercey,

E Bretanha e la terra engolmeza.

Vai, Papiol, mon sirventes adrey

Mi portaras part Crespin e 'l Valey

Mon Izembart, en la terra d' Arteza.

E diguas li m qu' a tal domna sopley

Que jurar pot marves sobre la ley

Que 'l genser es del mon e 'l pus corteza.

Bertrand de Born.

XIV, Quan vey pels vergiers desplegar

XIV.

Quan vey pels vergiers desplegar

Los sendatz gruecx, indis et blaus,

M' adoussa la votz dels cavaus,

E il sonet que fan li joglar

Que viulan, de trap en tenta,

Trompas e corns e grailles clar;

Adoncs vuelh un sirventes far

Tal qu' el coms Richartz l' entenda.

Ab lo rey mi vuelh acordar

D' Aragon, e tornar en paus,

Mas trop fon descauzitz e braus,

Quan venc sai per nos osteiar;

Per qu' es dregz qu' ieu lo 'n reprenda,

E dic o per lui castiar;

E peza m si 'l vey folleiar:

E vuelh que de mi aprenda.

Ab mi 'l volon tug acuzar;

Q' us mi comtet de sos vassaus

Que de Castelhot ac mal laus,

Quan ne fes N Espaignol gitar,

E no m par que si defenda

Ves elh, si l' en auza proar,

E quan intret per covidar,

Conquerrec lai pauc de renda.

Hueymais non li puesc ren celar,

Ans li serai amicx coraus;

Guastos, cui es Bearns e Paus,

Mi trames sai novas comtar,

Que de sos pres pres esmenda

Del rey, qu' els i degra liurar,

E volc en mais l' aver portar

Que hom totz sos pres li renda.

Que so m' an dig de lui joglar

Qu' en perdon an fag tot lur laus

E s' anc det vestirs vertz ni blaus,

Ni lur fes nulh denier donar;

Lag l' es qu' om l' en sobreprenda, 

Que d' un sol s' en saup tot pagar 

D' Artuset, don fai a blasmar,

Qu' als Juzieus lo mes en venda.

Peire joglar saup mal pagar

Que 'l prestet deniers e cavaus,

Que la vielha, cui Fontevraus

Atent, lo fes tot pesseiar,

Qu' anc l' entresenh faitz ab benda

De la jupa del rey d' armar,

Que ilh baillet, non lo poc guizar,

Qu' om ab coltelhs tot no 'l fenda.

Peire Roys saup devinar

Al prim qu' el vi jove reyaus,

Que dis no seria pros ni maus,

E parec be al badalhar:

Reys que badal ni s' estenda,

Quan aug de batalha parlar

Sembla o fassa per vaneiar,

O qu' en armas non s' entenda.

Ieu lo perdo, si m fe mal far

A Catalans ni a Laraus,

Car lo senher cui es Peitaus

Lo i mandet, non auset als far;

E reys que logier atenda

De senhor, be 'l deu afanar,

Et el venc sa per gazagnar

Mais que per autra fazenda.

Voill sapcha 'l reys et aprenda 

De son grat, e fassa chantar

Mon sirventes al rey navar,

E per Castelha l' estenda.

Bertrand de Born.

XIII, Greu m' es deisendre carcol,

XIII.

Greu m' es deisendre carcol,

E sapchatz que no m' es belh,

Quar anc assaut ni sembelh

No vim passat a un an,

E tenh m' o a gran afan,

Quar ilh estan per paor,

L' autre et ieu per s' amor

Del senhor de Molierna.

Qu' els aguza e 'ls esmol

E 'ls toca coma coutelh

Lo senher cui es Bordelh,

Mas trop son espes denan

E mols deves lo trenchan;

E plus leyal d' un Prior,

Merces a l' esmoledor,

Ben venran a vita eterna.

Ja 'N Bernart de Mostairol,

Ni 'N Guillem de Monmaurelh

Non agran cor tan isnelh

Com nostre baro quad an,

Quan son a l' yvern intran;

E quan son a la calor

Torna l' arditz en paor,

Quan lo clar temps s' esbuzerna.

Del senhor de Mirandol

Qui ten Crueissa e Martelh

No cug qu' onguan si revelh;

Tro que veia que faran

Frances que van menassan;

Mas no son tan guabador

Be non atendo 'l pascor,

Qu' onguan mais plou et yverna.

Aragones fan gran dol

Catalan e silh d' Urgelh,

Quar non an qui los capdelh

Mas un senhor flac e gran,

Tal que s lauza en chantan,

E vol mais deniers qu' onor,

E pendet son ansessor,

Per que s destrui e s' enferna.

Lai vir on la dens me dol,

Vas sella de cui m' es belh,

Qu' ieu la repte e l' apelh

De trassio o d' enjan,

Quar per son leugier talan

Sofre que 'l fals fenhedor

Se van fenhen de s' amor

De leys cui bos pretz governa.

Ieu sai un austor tersol

Mudat, qu' anc no pres auzelh,

Franc e cortes et isnelh,

Ab cui ieu m' apelh Tristan;

E per aquelh eys semblan

A m pres per entendedor,

Et a m dat mais de ricor

Que si m fes rey de Palerna.

Tristan, per la vostr' amor

Me veyran torneyador

En Peytau, qui que m n' esquerna.

Puois la regina d' amor

M' a pres per entendedor,

Ben puesc far cinc et ill terna.

Bertrand de Born.